Dywersyfikacja lokat FIZ a obowiązki TFI
09 lutego 2016
PRAWO
Z działalnością lokacyjną funduszy inwestycyjnych zamkniętych wiążą się zróżnicowane zasady budowy portfela inwestycyjnego. Limity i ograniczenia inwestycyjne, zasady dywersyfikacji lokat, a także terminy na osiągnięcie wymaganej dywersyfikacji oraz sankcje za naruszenie wymogów w tym przedmiocie są szczegółowo uregulowane w ustawie o funduszach inwestycyjnych („UFI”).
Oprócz zasad wspólnych dla funduszy inwestycyjnych zamkniętych, UFI przewiduje szczególne zasady dywersyfikacji lokat dla poszczególnych typów funduszy inwestycyjnych zamkniętych, podstawowe zasady zostaną zaprezentowane poniżej.
Podstawowa zasada lokacyjna wynika z art. 145 ust. 1 UFI. Zgodnie z tym przepisem, fundusz inwestycyjny zamknięty może lokować aktywa w: papiery wartościowe, wierzytelności z wyjątkiem wierzytelności wobec osób fizycznych, udziały w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, waluty, instrumenty pochodne, w tym niewystandaryzowane instrumenty pochodne, prawa majątkowe, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od oznaczonych co do gatunku rzeczy, określonych rodzajów energii, mierników i limitów wielkości produkcji lub emisji zanieczyszczeń, dopuszczone do obrotu na giełdach towarowych, instrumenty rynku pieniężnego. Wszystkie te klasy aktywów stanowią dopuszczalną kategorię lokat funduszu inwestycyjnego zamkniętego pod warunkiem, że są zbywalne. Wierzytelności wobec osób fizycznych (pod warunkiem, że są zbywalne) mogą stanowić kategorię lokat funduszu inwestycyjnego zamkniętego o ile ten fundusz jest utworzony jako fundusz sekurytyzacyjny zgodnie z art. 183 UFI lub fundusz inwestycyjny zamknięty aktywów niepublicznych w oparciu o art. 196 UFI.
Art. 145 ust. 3 UFI ustanawia istotny limit koncentracji zaangażowania środków funduszu. Zgodnie z tym przepisem papiery wartościowe lub instrumenty rynku pieniężnego wyemitowane przez jeden podmiot, wierzytelności wobec tego podmiotu i udziały w tym podmiocie nie mogą stanowić łącznie więcej niż 20% wartości aktywów funduszu, wyjątek dotyczy 25% limitu dla listów zastawnych wyemitowanych przez jeden bank hipoteczny. 20% limit koncentracji środków funduszu jest ustanowiony również dla depozytów w jednym banku krajowym, banku zagranicznym lub instytucji kredytowej oraz dla walut krajowych oraz euro. Zgodnie z art. 145 ust. 8 UFI limit ten nie stosuje się do papierów wartościowych emitowanych, poręczonych lub gwarantowanych przez Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski, państwa należące do OECD albo międzynarodowe instytucje finansowe, których członkiem jest Rzeczpospolita Polska lub co najmniej jedno z państw należących do OECD.
Dodatkowo przedmiotem lokat funduszu inwestycyjnego zamkniętego mogą być własność lub współwłasność nieruchomości o uregulowanym stanie prawnym, niebędących przedmiotem zabezpieczenia lub egzekucji i nieobciążonych takimi roszczeniami osób trzecich, których realizacja spowodowałaby ryzyko utraty własności nieruchomości, fundusz inwestycyjny zamknięty może ustanowić obciążenia na nieruchomościach o łącznej wysokości nieprzekraczającej 50% aktywów netto funduszu i za zgodą depozytariusza funduszu (art. 147 – 149 UFI). Te obwarowania wraz ze stosunkowo wysokimi kosztami wyceny nieruchomości (operaty szacunkowe aktualizowane co 6 miesięcy), a także w związku ze specyfiką rynku nieruchomości (po akcesji do UE znaczące wzrosty wartości nieruchomości należą do rzadkości) przyczyniły się do niewielkiej popularności funduszy inwestycyjnych zamkniętych prowadzących politykę inwestycyjną polegającą na bezpośrednim lokowaniu środków w nieruchomości lub inwestycje budowlane.
Na osiągnięcie wymaganej przez UFI (oraz w wielu przypadkach przez statut funduszu) dywersyfikacji lokat portfela inwestycyjnego funduszu inwestycyjnego zamkniętego, UFI przewiduje następujące terminy:
-
12 miesięcy od dnia rejestracji funduszu (art. 157 ust. 3 UFI);
-
24 miesiące od dnia rejestracji na budowę portfela funduszu inwestującego bezpośrednio w nieruchomości (art. 148 ust. 3 UFI);
-
36 miesięcy od dnia rejestracji funduszu (art. 197 ust. 2).
Jako że początkiem biegu ww. terminów w znaczeniu cywilistycznym jest dzień rejestracji funduszu w rejestrze funduszy inwestycyjnych, w każdym przypadku pozostaje on niezmienny. Tytułem przykładu dokonując przekształcenia funduszu inwestycyjnego zamkniętego w fundusz inwestycyjny aktywów niepublicznych – nie uzyskujemy pomimo to, nowego terminu na dywersyfikację lokat, lecz wyłącznie uzyskujemy jego odpowiednie przedłużenie – do 36 miesięcy liczonych od dnia rejestracji funduszu.
Podkreślić należy, że dokonanie czynności prawnej przez fundusz inwestycyjny zamknięty z naruszeniem ww. ograniczeń jest ważne (art. 157 ust. 1 UFI), fundusz ten jest natomiast zobowiązany do niezwłocznego dostosowania stanu swoich aktywów do wymagań określonych w przepisach (art. 157 ust. 2 UFI).
Analogicznie, w razie przekroczenia statutowych ograniczeń inwestycyjnych, na towarzystwie spoczywa obowiązek niezwłocznego dostosowania stanu aktywów funduszu do wymagań określonych w statucie (art. 20 ust. 2 UFI).
Fundusz inwestycyjny zamknięty nie ponosi bezpośredniej odpowiedzialności za brak dywersyfikacji lokat i prowadzenie działalności inwestycyjnej z respektowaniem ograniczeń przewidzianych przez UFI. Podmiotem odpowiedzialnym za stan lokat funduszu w świetle przepisów o dywersyfikacji jest zarządzające funduszem towarzystwo funduszy inwestycyjnych („TFI”). W pierwszej kolejności wskazać należy, że adresatem zobowiązania z art. 157 ust. 2 UFI jest TFI zarządzające funduszem. Podkreślić należy, że za niezgodne z prawem działania funduszu inwestycyjnego TFI ponosi odpowiedzialność na podstawie art. 228 ust. 2 UFI. Zgodnie z tym przepisem Komisja (Komisja Nadzoru Finansowego) może nałożyć na towarzystwo sankcje, o których mowa w art. 228 ust. 1 UFI, jeżeli stwierdzi, że fundusz inwestycyjny narusza przepisy regulujące działalność funduszy inwestycyjnych (…). Karami, o których mowa w art. 228 ust. 1 są cofnięcie zezwolenia na wykonywanie działalności TFI, kara pieniężna do 500.000 zł lub obie te kary łącznie. W praktyce za naruszenie przepisów o dywersyfikacji lokat funduszy inwestycyjnych nakładane są na TFI kary pieniężne a ich wysokość waha się od kilkunastu do kilkuset tysięcy złotych. Istotne jest, że kary te nie są pokrywane ze środków funduszu (de facto ze środków uczestników) a ze środków własnych TFI zarządzającego funduszem.
Kancelaria Prawna
Snażyk Granicki i Partnerzy
No Comments