W dniu 20 maja 2015 r. weszła w życie Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, czyli popularnie zwana IV Dyrektywa AML.
Zagadnienie przeciwdziałania tzw. „prania brudnych pieniędzy” już po raz kolejny zostało uregulowane na poziomie europejskim. Dyrektywa nakazywała państwom członkowskim implementację jej przepisów do dnia 26 czerwca 2017 r., jednakże polski ustawodawca nie dochował tego terminu. Należałoby się spodziewać, iż przepisy nowej ustawy AML w Polsce wejdą w życie w 1 połowie 2018 r., choć ciężko jest to precyzyjnie oszacować (aktualnie obowiązuje ustawa z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu). W tym momencie, projekt ustawy znajduje się na etapie prac w Radzie Ministrów, gdzie został skierowany w dniu 22 stycznia 2018 r. po ponad 3 miesięcznych pracach w Komisji Prawniczej. Oczywiście priorytetowe na ten moment dla polskiego ustawodawcy z zakresu prawa rynków kapitałowych jest wdrożenie pakietu MIFID II, choć projekt zmian do ustawy o obrocie i innych ustaw jest już na etapie prac sejmowych.
Celem IV Dyrektywy AML jest zapobieganie wykorzystywaniu unijnego systemu finansowego do prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. Stosowanie jej przepisów ma zapewnić integralność, stabilność i wiarygodność sektora finansowego a także wzmacniać rynek wewnętrzny UE – m.in. poprawić skuteczność śledzenia transferów pieniężnych, w tym płatności transgranicznych pomiędzy państwami należącymi do Unii.
Jakie zmiany czekają TFI ? Co w obszarze już funkcjonujących procedur i systemów AML ulegnie zmianie i czy pojawi się coś nowego?
Nowy termin raportowy
Projekt ustawy implementującej dyrektywę zakłada, iż raportowanie o transakcjach powinno być dokonane każdorazowo, w terminie 7 dni od transakcji. W obecnym stanie prawnym, raport do GIIF wysyła się zbiorczo za cały miesiąc w terminie do 14 dnia następnego miesiąca. Na ten moment brak projektów wykonawczych ustalających szczegóły raportowania.
Beneficjent rzeczywisty – bazowanie na oświadczeniu Uczestnika, odpowiedzialność TFI
Istotne zmiany już niebawem dotyczyć będą osoby beneficjenta rzeczywistego i zasad jego ustalania. Aktualnie obowiązujące procedury AML bazują w głównej mierze na oświadczeniu klienta. Dzieje się tak przy wielostopniowych strukturach właścicielskich (w szczególności przy kliencie instytucjonalnym), gdzie pracownik TFI nie ma możliwości ustalenia dalszych powiązań Klienta i w zamian pozyskuje od niego oświadczenie. Przepisy w tym zakresie stanowią , że instytucje obowiązane (w tym TFI) mają obowiązek dążyć do identyfikacji beneficjenta rzeczywistego, w związku z czym stosowana praktyka ta jest jak najbardziej zgodna z prawem. Nowo projektowane przepisy przewidują zmianę, wskazując, że to TFI będzie miało obowiązek identyfikacji beneficjenta, a nie jedynie dążenia do tego. Pomimo pozornie niedużej zmiany, należy wskazać na zdecydowane zwiększenie odpowiedzialności instytucji obowiązanych i ciężko stwierdzić dziś, czy aktualna praktyka ustalania beneficjenta rzeczywistego będzie dalej prawidłowa i tym samym, czy zostanie ona podtrzymana. W celu ułatwienia identyfikacji beneficjentów, Ministerstwo Finansów planuje wprowadzić Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych, który byłby oparty o obowiązek przekazywania przez podmioty zgłoszeń danych swoich beneficjentów. W założeniu, rejestr ten ma umożliwić określenie występowania powiązań pomiędzy podmiotami oraz identyfikację podmiotów, na rzecz których przeprowadzane są transakcje. W jaki dokładnie sposób rejestr ten pomoże TFI spełniać swoje ustawowe obowiązki na razie ciężko ocenić.
Należy w tym miejscu wskazać również na inną istotną zmianę, a mianowicie rozszerzenie definicji Beneficjenta Rzeczywistego. Za osoby takie będą mogłoby zostać uznane m.in. osoby sprawujące funkcje kierownicze w przedsiębiorstwach, czyli np. członkowie zarządu. Zgodnie z założeniami, możliwość wskazania takich osób będzie ograniczona wyłącznie do sytuacji wyżej opisanych wielostopniowych struktur własnościowych. Przepisy te mogę mieć kluczowe znaczenie w procesie ustalania beneficjentów rzeczywistych.
Należy też wskazać, iż po stronie TFI będzie leżał obowiązek prowadzenia własnego rejestru beneficjentów rzeczywistych oraz przekazywania go do rejestru centralnego.
Nowy obowiązek towarzystw – ocena ryzyka dot. działalności TFI
Zgodnie z projektem ustawy AML, Generalny Inspektor ma opracowywać krajową ocenę ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, zwaną dalej „krajową oceną ryzyka”, we współpracy z Komitetem, jednostkami współpracującymi i instytucjami obowiązanymi. Na żądanie Generalnego Inspektora jednostka współpracująca przekazuje informacje lub dokumenty mogące mieć wpływ na krajową ocenę ryzyka. W żądaniu Generalny Inspektor będzie wskazywał format oraz termin ich przekazania. A zatem instytucje obowiązane identyfikują i oceniają ryzyka związane z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu odnoszące się do ich działalności, z uwzględnieniem czynników ryzyka dotyczących klientów państw lub obszarów geograficznych, produktów, usług, transakcji lub kanałów ich dostaw. Ocena ryzyka musi zostać opracowana w formie pisemnej oraz być aktualizowana nie rzadziej niż raz na dwa lata. Jako wzór do opracowania tego dokumentu będzie mogła posłużyć krajowa ocena ryzyka, sporządzana przez KNF, jak również sprawozdanie Komisji Europejskiej, o którym mowa w przepisach IV Dyrektywy.
Ocena ryzyka klienta – nowy katalog
Projekt ustawy doprecyzowuje również katalog tzw. środków bezpieczeństwa finansowego. Zgodnie z projektem ustawy, instytucje obowiązane rozpoznają ryzyko prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu związane ze stosunkami gospodarczymi oraz oceniają poziom rozpoznawanego ryzyka uwzględniając w szczególności czynniki dotyczące: rodzaju klienta, obszaru geograficznego, przeznaczenia rachunku, rodzaju produktów, usług i sposobów ich dystrybucji, poziomu wartości majątkowych pozostających w dyspozycji klienta lub wysokości przeprowadzanych transakcji, a także celu, regularności lub czasu trwania stosunków gospodarczych.
Definicja PEP
Istotną zmianą w zakresie określania osób zajmujących eksponowane stanowiska polityczne jest wskazanie, iż definicja ta nie obejmuje wyłącznie osób mających miejsce zamieszkania na terytorium RP.
Obowiązek wdrożenia nowej procedury
Projekt nowej ustawy zakłada, iż instytucje obowiązane mają opracować i wdrożyć wewnętrzną procedurę anonimowego zgłaszania przez pracowników, rzeczywistych lub potencjalnych naruszeń przepisów AML.
Podane powyżej obszary to jedynie przykłady zastosowania nowo tworzonych przepisów. Wśród innych, należy jeszcze wskazać na istotne zmiany w zakresie miedzy innymi złagodzonych środków bezpieczeństwa.
Jakub Polak
Jakub Polak specjalizuje się w prawie rynku kapitałowego, w szczególności w zakresie działalności funduszy inwestycyjnych oraz w transakcjach kapitałowych i umowach inwestycyjnych dla start-upów.
[q_button type=’normal_button’ size=” text=’BACK’ icon_pack=’font_awesome’ fa_icon=’fa-backward’ fe_icon=” icon_color=’#e8de1e’ link=’https://fispoland.com/2018/01/22/omowienie-projektow-rozporzadzen-wykonawczych-ustawy-o-funduszach-inwestycyjnych/’ target=’_self’ color=” hover_color=’#575757′ background_color=” hover_background_color=” border_color=’#575757′ hover_border_color=’undefined’ font_style=” font_weight=” text_align=” margin=”] [q_button type=’normal_button’ size=” text=’HOME’ icon_pack=’font_awesome’ fa_icon=” fe_icon=” icon_color=” link=’https://fispoland.com/service/’ target=’_self’ color=” hover_color=’#575757′ background_color=” hover_background_color=” border_color=’#575757′ hover_border_color=’undefined’ font_style=” font_weight=” text_align=” margin=”] [q_button type=’normal_button’ size=” text=’NEXT’ icon_pack=’font_awesome’ fa_icon=’fa-forward’ fe_icon=” icon_color=’#e8de1e’ link=’https://fispoland.com/2018/02/05/rozporzadzenie-priips-juz-obowiazuje/’ target=’_self’ color=” hover_color=’#575757′ background_color=” hover_background_color=” border_color=’#575757′ hover_border_color=’undefined’ font_style=” font_weight=” text_align=” margin]